Matura 2018 - podsumowanie klasy pierwszej czyli chemii ogólnej.

Moi Drodzy!

to tyle gwoli powtórki z klasy pierwszej.
Bardzo dużo materiałów powtórkowych zostało przesłane na Waszego klasowego maila - zachęcam do lektury.
Od teraz zaczynamy konkretną prace  na arkuszach maturalnych, które wg działów i zagadnień będę sukcesywnie przesyłać wraz z komentarzem.
Zachęcam do rozwiązywania zadań i przesyłania mi odpowiedzi (np. poprzez zrobienie fotki i przesłanie mi rozwiązania)
W przypadku pytań i problemów służę pomocą (w miarę możliwości czasowych  😉 ).

Matura 2018 - Odzież i opakowania.

Rodzaje tworzyw sztucznych.

1.      Monomery- to proste cząsteczki tego samego związku chemicznego, z których w wyniku polimeryzacji powstaje polimer. 

2.      Polimery - związki, których cząsteczki składają się z bardzo wielu mniejszych, powtarzających się ugrupowań atomowych, merów

3.      Tworzywa sztuczne to ogólnie i powszechnie przyjęta nazwa materiałów, których podstawowym (a nieraz wyłącznym) składnikiem są substancje wielkocząsteczkowe. Ich dawną nazwą jest masa plastyczna.
Materiały, których podstawowym składnikiem są naturalne lub syntetyczne polimery. Tworzywa sztuczne mogą być otrzymywane z czystego polimeru (Np. polimetakrylan metylu, polistyren, polietylen), z kopolimerów lub z mieszanek polimerów. Często otrzymuje się je z polimerów modyfikowanych metodami chemicznymi (np. przez hydrolizę), fizykochemicznymi (np. przez degradację) lub przez dodatek takich substancji, jak: plastyfikatory, wypełniacze , stabilizatory oraz barwniki i pigmenty. 
Tworzywa sztuczne są potocznie zwane plastikami (plastykami) lub masami plastycznymi. 

4.      duroplasty, są polimerami twardymi i nieelastycznymi, przez co są trudnotopliwe, ale za to wyjątkowo wytrzymałe mechanicznie,np
* żywica epoksydowa (EP)

plastomery (są to tzw. termoplasty), są zdecydowanie mniej wytrzymałe i sztywne od duromerów, ale za to są łatwotopliwe, przez co można je wielokrotnie przetwarzać przy odpowiedniej temperaturze; są również rozpuszczalne w odpowiednich rozpuszczalnikach, np
* polietylen
* polipropylen
* polistyren
* polichlorek winylu
* politetrafluoroetylen

5.      Sposoby otrzymywania tworzyw sztucznych
- polimeryzacyja - Polimeryzacja, reakcja chemiczna monomerów prowadząca do powstania polimerów. Podczas polimeryzacji następuje rozerwanie wiązań podwójnych, potrójnych albo otwarcie pierścienia 
- polikondensacja - Polikondensacja, reakcja grup funkcyjnych monomerów, która przebiega z wydzieleniem makrocząsteczki (polimeru) oraz innych małych cząsteczek będących produktami ubocznymi (np. wody, amoniaku, chlorowodoru).
👀  dodatkowy materiał wysłałam na klasowego maila 

Matura 2018 - Leki.

LEK - mieszanina substancji leczniczej i substancji pomocniczych (nadających smak oraz barwę ułatwiających uzyskanie określonej formy leku).

SUBSTANCJA LECZNICZA - pierwiastki lub związki chemiczne, które modyfikują czynności organizmu tak aby zapobiec chorobie lub ją wyleczyć, niszczą też mikroorganizmy (wirusy, bakterie, grzyby itp.) wywołujące chorobę. 

DAWKA - decyduje o tym, czy dana substancja będzie lekiem, czy trucizną.

Dawka minimalna DM- ilość substancji wywołująca pierwsze dostrzegalne zmiany w organizmie.

Dawka lecznicza DC- ilość substancji powodująca działanie lecznicze.

Dawka toksyczna DT- ilość substancji wywołująca wyraźne zatrucie organizmu

Dawka śmiertelna średnia LD₅₀ – ilość substancji powodująca śmierć połowy zwierząt doświadczalnych

👀  dodatkowy materiał wysłałam na klasowego maila 

Sposób podania leku a szybkość jego działania.

Matura 2018 - Żywność

1.      Funkcje składników odżywczych

- budulcowe: dostarczają organizmowi materiału potrzebnego do budowy komórek, tkanek

- energetyczne: są źródłem potrzebnych do pracy mięśni

- regulujące: regulują procesy zachodzące w organizmie

2.      Skład organizmu dorosłego człowieka

- woda - 60%

- witaminy i sole mineralne – 6,5%

- białka – 12,5 %

- tłuszcze – 20%

- sacharydy – 1%

3.      Rola składników odżywczych

- białka: budują organizm, biorą udział w większości procesów biologicznych, transportując tlen  w organizmie

- tłuszcze: dostarczają energię organizmowi, pełnia funkcję izolacyjną, SA materiałem zapasowym

- sacharydy: dostarczają energię organizmowi, dzielimy je na:

                 - monosacharydy: glukoza, fruktoza

                 - disacharydy: sacharoza, laktoza

                 - polisacharydy: skrobia, celuloza

- woda: pełni funkcje transportowa w organizmie, chroni organizm przed przegrzaniem

- witaminy: pełnią funkcję regulująca

- sole mineralne: pełnia funkcję regulującą i budulcową

👀 dodatkowy materiał wysłałam na klasowego maila 

Matura 2018 - Mydła.

1.      Mydła są to sole wyższych kwasów tłuszczowych.

Na podstawie definicji uczniowie podają wzory i nazwy mydeł wypełniając poniższą tabelę.

2.      Nazewnictwo mydeł

Wzór mydła      Nazwa zwyczajowa

C15H31COONa palmitynian sodu

C15H31COOK palmitynian potasu

C17H35COONa stearynian sodu

C17H35COOK stearynian potasu

Mydła sodowe to tzw. mydła twarde (możemy je formować w kostki), a mydła potasowe to mydła miękkie (maziste).

3.      Metody otrzymywania mydeł:

kwas stearynowy + zasada sodowa:

C17H35COOH + NaOH = C17H35COONa + H2O

kwas palmitynowy + zasada potasowa:

C15H31COOH + KOH = C15H31COOK + H2O

tłuszcz + zasada sodowa

CH2-OOC15H31 CH2-OH

| |

CH-OOC15H31 + 3 NaOH = CH-OH + 3 C15H31COONa

| |

CH2-OOC15H31 CH2-OH

4.      Mechanizm usuwania brudu

Ostatnim problemem do rozwiązania na tej lekcji jest wyjaśnienie roli części hydrofobowej mydeł w procesie mycia i prania.

Zdolność mydła do usuwania brudu czyli na ogół cząstek pyłów nieorganicznych zlepionych tłuszczem, wiąże się z budową jego cząsteczek. Cząsteczka stearynianu sodu składa się z długiego łańcucha węglowego  i grupy karboksylanowej (COOH), z którą związany jest jonowo kation sodowy:

Mydło wykazuje właściwości czyszczące ze względu na diametralne różnice właściwości obu końców cząsteczki. Jeden koniec, który jest karboskylanem sodu, jest polarny,  i hydrofilowy. Natomiast długa węglowodorowa część cząsteczki jest niepolarna i hydrofobowa. Gdy mydła zostają rozproszone w wodzie, część hydrofilowa wystaje na zewnątrz do warstwy wody. Krople tłuszczu i oleju zostają pokryte częścią niepolarną, co powoduje ich rozpuszczenie. Po rozpuszczeniu brud i tłuszcz może zostać spłukany.

Matura 2018- składniki kosmetyków

1.       Kosmetyki: produkty przeznaczone do oczyszczania i upiększania ciała, a także do ochrony przed utratą wody i szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych.

2.       Rola kosmetyków:

a)      Oczyszczająca: mydła, żele, pasty do zębów

b)      Nawilżająca: kremy, balsamy, gliceryna

c)       Natłuszczająca: kremy, balsami

d)      Ochronna: kremy z filtrem UVA i UVB

e)      Antybakteryjna: dezodoranty, kremy antybakteryjne

f)       Złuszczająca: peeling

g)      Zapachowa: perfumy

h)      Upiększająca: cienie do powiek, tusze do rzęs

3.       Podział składników kosmetyków

a)      Bazowe: rozpuszczalniki dla pozostałych składników kosmetyku np. woda

b)      Czynne: substancje warunkujące działanie kosmetyku np. nawilżające

c)       Dodatkowe: substancje ułatwiające uzyskanie ostatecznej postaci kosmetyku np. emulgatory, konserwanty